De Nieuwjaarswens

door Henny Molhuysen

De pomp op de Bossche Markt, mét een lantaarn, afgebeeld op de nieuwjaarswens van de lantaarnvullers uit 1854.

Op de eerste dag van het nieuwe jaar wordt er druk gewenst: veel geluk, voorspoed en gezondheid in het nieuwe jaar! Al eeuwenlang gebeurt dat op deze en andere manieren.

Na het uitluiden van het oude jaar worden in eerste instantie de aanwezige familieleden en vrienden alle goeds toegewenst. Buren - die op straat samengekomen zijn om het geknal en vuurwerk te belijken - komen vervolgens aan de beurt. Op nieuwjaarsdag zelf wordt er familie bezocht en kunnen de eerste nieuwjaarsrecepties worden afgelopen. Het gemeentebestuur en verschillende verenigingen doen daar tegenwoordig ook aan mee. Het schriftelijk nieuwjaarswensen is meestal al tevoren gebeurd. Miljoenen malen heeft de PTT in december al 'gezellige feestdagen' een 'gelukkig' , een 'zalig' of een 'voorspoedig' 1988 laten wensen. Deze schriftelijke vorm van nieuwjaarswensen was vroeger ook gebruikelijk, maar geschiedde anders.

In het midden van de vorige eeuw was het bij bepaalde beroepen in 's-Hertogenbosch gebruikelijk een nieuwjaarswens te drukken. In staal, koper of hout verschenen er afbeeldingen van het beroep zelf of de stad, welke boven aan de wens werd gedrukt. Daaronder wenste men - in rijmvorm - elkaar alle goeds toe. Dat gebeurde bijvoorbeeld door de lantaarnvullers en de klapwakers. Dat waren over het algemeen minder goed betaalde overheidsdienaren, die door het uitbrengen van deze wens op financiële tegemoetkoming hoopten van degenen aan wie het papier werd overgereikt. De tekst had daarop ook dikwijls betrekking:

Schenkt d'armoę zoo gij zijt gezegend met aardsch bestaan, in geld en goed, een kleinigheid uit medelijden, van uwen aardschen overvloed.
Gedenkt hoe de armoę zit te schreijen van koude, in den wintertijd, en hoe men soms gebrek aan eten, veel kommer en ellende lijdt.

Het jaar daarop (in 1855) dichtten de lantaarvullers over het uitblussen van ' een jaarlamp' en eidigen met:

En zouden wij ten slot U, aan wie 't verlichten der stad is toevertrouwd, ook thans niet wenschend gaan?
O ja, ziet ook Uw werk bekroond met 's Hemels zegen.
Dan steken wij nog lang de Reverbčres aan.

De gedrukte gedichten zijn verdwenen. Het nieuwjaarwensen is gebleven. Ook van hen die rekenden op een fooitje bij dit wensen. Bijvoorbeeld van de mensen van de gemeentereiniging of de bezorgers van kranten. Of zomaar van iemand die op de eerste dag van het nieuwe jaar de huizen langstrok om overal 'een goed nieuw jaar' te wensen.

Brabants Dagblad donderdag 31 december 1987

De Nieuwjaarswens

Op deze pagina

Zie ook